بررسی انواع ایهام در غزلیات حافظ

«ایهام و انواع آن» از جمله¬ی این صناعاتِ سبک¬ سازند که به کارگیری آن در شعر به حافظ اختصاص ندارد جز این که ایهام در شعر دیگر شاعران با ایهام در شعر حافظ همان قدر فرق و فاصله دارد که شعر او با شعر دیگران. ایهام در شعر دیگران صنعتی از صنایع شعری و حُسنی از محاسن کلامی و حالت و کیفیتی عارض بر شعر محسوب می شود؛ در حالی که در شعر حافظ، روح شعر و کیفیتی جوهری به شمار می رود. در این جستار «ایهام و انواع آن »در غزلهای حافظ مورد بررسی قرارگرفته¬است. اگرچه این صنعت در سبک خراسانی نمونه¬هایی دارد فراوانی آن در سبک عراقی تا جایی است که به کار بردن ایهام و اجتناب از صراحت بیان یکی از ویژگی های مهم ادبی سبک عراقی به شمار می رود. خواجه ی شیراز با آوردن کلمات و عباراتی گوناگون که محتمل معانی و مفاهیم گوناگونی هستند، ذهن خواننده را به معنی و مضمونی بدیع رهنمون می شودو این تنیدگی و مناسبات واژگان دراشعارش تا جایی پیش می رود که گاهی از درون یک ایهام ، ایهامی دیگر می زاید و چه بسا یک ایهام، ذهن خواننده را به ایهام دیگری سوق می دهد که در پی آن به معنی و مفهوم تازه ای دست می یابد بدون آن که به این معنای دوم در مفهوم کلی بیت اشاره ای شده باشد و این اعجاز تا جایی پیش می رودکه گاهی معانی و تفاسیر بسیاری از یک بیت به دست می دهد و ممکن است شما، بارها و بارها بیتی را خوانده باشید تا بتوانید به ایهام آن پی ببرید. فراوانی ایهام و انواع آن دربرخی از غزلیّات حافظ گاهی زیاد و بسیار پیچیده¬ و رسیدن به آن دشوار است و این شگرد وخیال¬پردازی گاه، مرزهای افراط را درمی¬نوردد و به حدّی می رسد که گاه در یک بیت از غزلی بیش از چند ایهام را می¬توان مشاهده کرد.